Ticaret hayatına atılan her tacir için en temel yükümlülüklerden biri ticari defter tutma zorunluluğudur. Bu defterler, sadece muhasebesel değil; hukuki, vergisel ve iflas hukukuna ilişkin ciddi sonuçlar doğuran kayıt sistemleridir.
Bu yazıda, Türk Ticaret Kanunu ve ilgili mevzuat uyarınca tacirlerin defter tutma yükümlülüğü, uyulmaması hâlinde doğabilecek yaptırımlar ve neden bir bir avukat ile çalışılması gerektiğini ele alıyoruz.
Ticari Defter Tutma Zorunluluğu Neye Dayanır?
Türk Ticaret Kanunu m.18 ve m.64’e göre, her tacir:
- İşletmesinin ekonomik ve mali durumunu,
- Borç-alacak ilişkilerini,
- Yıllık faaliyet sonuçlarını
gösterecek şekilde defter tutmak zorundadır.
Hangi Defterler Tutulmalıdır?
TTK m.64’e göre, tacirlerin tutması zorunlu olan başlıca defterler şunlardır:
- Yevmiye Defteri (Günlük Defter)
- Defteri Kebir (Büyük Defter)
- Envanter Defteri
- Pay Defteri
- Yönetim Kurulu Karar Defteri
- Genel Kurul Toplantı ve Müzakere Defteri
Defterlerin Delil Niteliği ve Mahkeme Önünde Kullanımı
Ticari defterler, Hukuk Muhakemeleri Kanunu m.222’ye göre:
- Lehe delil olarak kullanılabilmesi için, tarafların tacir olması ve defterlerin usule uygun tutulmuş olması gerekir.
- Aleyhe delil olarak ise, karşı tarafın tacir olması gerekmez.
Mahkemede delil olarak kullanılacak defterlerin içeriği tutarlı, onayları eksiksiz ve zamanında yapılmış olmalıdır.
Uyulmaması Hâlinde Hukuki Sonuçlar Nelerdir?
Ticari defter tutma yükümlülüğüne aykırılığın yaptırımları farklı alanlarda düzenlenmiştir:
Ticaret Hukuku (TTK) Açısından:
- Defterleri hiç tutmamak, usulüne uygun tutmamak, onaylatmamak veya ibraz etmemek gibi fiiller için idari para cezası uygulanır (TTK m.562).
İcra ve İflas Hukuku Açısından:
- Defter tutulmamış veya gerçeğe aykırı tutulmuşsa, iflas hâlinde taksiratlı müflis sayılır ve cezai sorumluluk doğar (İİK m.310, TCK m.162).
Vergi Hukuku Açısından:
- Ticari defterler, vergi matrahının belirlenmesi için temel araçtır (VUK m.171 vd.). Usulsüzlük cezaları ve re’sen takdir riski doğar.
Defterler Nasıl Tutulmalı ve Saklanmalıdır?
- Defterler Türkçe, düzenli, doğru ve zamanında tutulmalı, silinti veya kazıntı yapılamamalıdır.
- Defterlerin fiziki ya da elektronik ortamda saklanması mümkündür (TTK m.65, 82).
- Belgeler, en az 10 yıl süreyle saklanmalıdır.
Neden Bir Şirket Avukatına İhtiyacınız Var?
Ticari defter tutma süreci, sadece muhasebeciyle yürütülecek bir işlem değildir. Şirketler hukuku kapsamında defterlerin:
- Usule uygun tutulup tutulmadığının denetimi,
- Delil niteliği taşıyabilmesi için uygunluk kontrolleri,
- Ceza ve iflas risklerinin önlenmesi
ancak bir şirket avukatı gözetiminde sağlıklı şekilde yürütülebilir. Aksi takdirde yıllar sonra geriye dönük vergi, ceza veya iflas davalarında savunmasız kalınabilir.
Defter Tutmak Formalite Değil, Hukuki Güvencedir
Ticari defterlerin zamanında, doğru ve usule uygun tutulması; yalnızca kanuni bir zorunluluk değil, aynı zamanda şirketin hukuki sigortasıdır. Bu nedenle şirketinizin hukuki ve mali güvenliği için, ticari defter süreçlerinizi bir avukat gözetiminde yürütmeniz büyük önem taşır.
