I. GENEL BİLGİLER
Türk Ceza Kanunu’nun 109. maddesinde düzenlenen kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçu, anayasal temel hak ve özgürlüklerden biri olan kişi hürriyeti ve güvenliği hakkının korunmasını amaçlamaktadır. Bu suç, 765 sayılı TCK’nın 179. maddesinden farklı olarak daha kapsamlı şekilde düzenlenmiş ve ceza miktarı artırılmıştır.
II. TARİHİ GELİŞİM
Kişi hürriyetinin korunması, tarihsel süreçte ceza hukukunun önem verdiği temel konulardan biri olmuştur. Roma Hukuku’nda “crimen vis” olarak düzenlenen bu suç, günümüz ceza kanunlarında da özel olarak koruma altına alınmıştır.
III. KORUNAN HUKUKİ DEĞER
Bu suç ile korunan temel hukuki değer, kişinin hürriyeti ve hareket serbestisidir. Anayasa’nın 19. maddesinde güvence altına alınan kişi hürriyeti ve güvenliği hakkının ceza hukuku aracılığıyla korunması amaçlanmaktadır.
IV. SUÇUN UNSURLARI
A. Tipikliğin Maddi Unsurları
1. Fiil:
Kişiyi hürriyetinden yoksun kılma, “bir kişinin hürriyetini, hukuka aykırı olarak ve her türlü hareket serbestisini ortadan kaldıracak şekilde kısıtlamak” şeklinde tanımlanmaktadır.
Fiil şu şekillerde gerçekleşebilir:
- Bir yere kapatma
- El ve ayak bağlama
- Hareket serbestisini kısıtlama
- Her türlü fiziksel kısıtlama
2. Fail:
Herkes bu suçu işleyebilir. Kamu görevlisinin görevi sırasında bu suçu işlemesi nitelikli hal oluşturur.
3. Mağdur:
Hürriyetinden yoksun bırakılan gerçek kişi. Tüzel kişiler bu suçun mağduru olamaz.
4. Konu:
Kişinin hürriyeti ve hareket serbestisi.
B. Tipikliğin Manevi Unsurları
Suçun manevi unsuru kasttır. Failin:
- Hukuka aykırı olarak hareket etmeyi bilmesi
- Kişinin hürriyetini kısıtlamayı istemesi
- Fiilin hukuka aykırı olduğunu bilmesi gerekmektedir.
C. Hukuka Aykırılık Unsuru
Fiil hukuka aykırı olmalıdır. Aşağıdaki durumlarda hukuka uygunluk sebebi oluşur:
- Yakalama ve tutuklama işlemleri (CMK m. 90)
- Özel kanunlardaki yetkiler
- Meşru savunma (TCK m. 25)
V. NİTELİKLİ UNSURLAR
A. Daha Ağır Cezayı Gerektiren Nitelikli Unsurlar:
- Cebir, Tehdit veya Hile Kullanma (m. 109/2):
- Fiziksel güç kullanımı
- Psikolojik baskı oluşturma
- Aldatma yoluyla hürriyeti kısıtlama
- Silah Kullanma (m. 109/3-a):
- Ateşli silahlar
- Kesici-delici aletler
- Patlayıcı maddeler
- Birden Fazla Kişiyle İşleme (m. 109/3-b):
- Suç işlemek amacıyla oluşturulmuş grup
- En az iki kişinin birlikte hareket etmesi
VI. ETKİN PİŞMANLIK (TCK m. 110)
TCK’nın 110. maddesinde düzenlenen etkin pişmanlık kurumu, failin cezasında indirim yapılmasını sağlayan bir nedendir. Etkin pişmanlığın şartları:
- Zaman Şartı:
- Mağdurun şikayetinden önce
- Kovuşturmaya yer olmadığı kararı verilmeden önce
- Mahkumiyet kararı verilmeden önce
- Fiili Şartlar:
- Mağduru hürriyete kavuşturma
- Zararı giderme
- Mağdurun affını sağlama
VII. YAPTIRIM
Kişiyi hürriyetinden yoksun kılma
Madde 109- (1) Bir kimseyi hukuka aykırı olarak bir yere gitmek veya bir yerde kalmak hürriyetinden yoksun bırakan kişiye, bir yıldan beş yıla kadar hapis cezası verilir.
(2) Kişi, fiili işlemek için veya işlediği sırada cebir, tehdit veya hile kullanırsa, iki yıldan yedi yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.
(3) Bu suçun;
a) Silahla,
b) Birden fazla kişi tarafından birlikte,
c) Kişinin yerine getirdiği kamu görevi nedeniyle,
d) Kamu görevinin sağladığı nüfuz kötüye kullanılmak suretiyle,
e) Üstsoy, altsoy veya eşe ya da boşandığı eşe karşı,
f) Çocuğa ya da beden veya ruh bakımından kendini savunamayacak durumda bulunan kişiye karşı,
İşlenmesi halinde, yukarıdaki fıkralara göre verilecek ceza bir kat artırılır.
(4) Bu suçun mağdurun ekonomik bakımdan önemli bir kaybına neden olması halinde, ayrıca bin güne kadar adlî para cezasına hükmolunur.
(5) Suçun cinsel amaçla işlenmesi halinde, yukarıdaki fıkralara göre verilecek cezalar yarı oranında artırılır.
(6) Bu suçun işlenmesi amacıyla veya sırasında kasten yaralama suçunun neticesi sebebiyle ağırlaşmış hallerinin gerçekleşmesi durumunda, ayrıca kasten yaralama suçuna ilişkin hükümler uygulanır.
Etkin pişmanlık
Madde 110- (1) Yukarıdaki maddede tanımlanan suçu işleyen kişi, bu suç nedeniyle soruşturmaya başlanmadan önce mağdurun şahsına zararı dokunmaksızın, onu kendiliğinden güvenli bir yerde serbest bırakacak olursa cezanın üçte ikisine kadarı indirilir.
Tüzel kişiler hakkında güvenlik tedbiri uygulanması
Madde 111- (1) Tehdit, şantaj, cebir veya kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçlarının işlenmesi sonucunda yararına haksız menfaat sağlanan tüzel kişiler hakkında bunlara özgü güvenlik tedbirlerine hükmolunur..
Kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçu, anayasal temel haklardan olan kişi hürriyeti ve güvenliği hakkının korunmasını amaçlayan önemli bir suç tipidir. Bu konuda hukuki süreçlerin doğru yürütülmesi için uzman bir avukata başvurulması önerilir.
